Unudulmayan dəhşət: Nankin qırğınının səsi hələ də gəlir

Nankin qırğını, 1937-ci ilin dekabrında Yaponiyanın Çin Xalq Respublikasına hücumu zamanı baş vermiş, insanlıq tarixinin ən dəhşətli soyqırımlarından biri hesab olunur. Hadisə Çin Respublikasının paytaxtı olan Nankin şəhərinin İmperiya Yapon Ordusu tərəfindən işğalından sonra baş verib və təxminən altı həftə davam edib. Bu zaman on minlərlə mülki insan və əsir edilmiş Çin əsgərləri qəddarcasına öldürülüb, qadınlar və qızlar kütləvi şəkildə zorlanıb, şəhər talan edilib, evlər, məbədlər və tarixi abidələr dağıdılıb.

Yapon ordusu şəhərə daxil olduqdan sonra hər hansı müqavimətə baxmayaraq, genişmiqyaslı və sistemli şəkildə mülki əhalini hədəfə alaraq cinayətlər törətməyə başlayıb. Əsir alınmış Çin əsgərləri beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq yerindəcə güllələnib və ya diri-diri basdırılıb. Mülki kişilər, bəzən isə uşaqlar belə, casusluq və ya üsyan şübhəsi ilə məhkəməsiz edam olunub. Xüsusilə qadınlara qarşı törədilən zorakılıqlar bu qırğının ən dəhşətli aspektlərindən biri sayılır; 80 mindən çox qadının zorlandığı bildirilir ki, bu hadisələr nəticəsində minlərlə insan ya öldürülüb, ya da psixoloji və fiziki baxımdan ömürlük travma alıb.

Nankin qırğını zamanı Yapon ordusunun bir çox əsgərləri, xüsusilə də gənc zabitlər, şəhərdə rəqəmsal “öldürmə yarışları” təşkil ediblər – bu yarışlarda əsgərlər neçə nəfəri daha tez və qəddar üsulla öldürəcəyini göstərmək üçün bir-biri ilə rəqabət aparıblar. Bəzi bu kimi hadisələr sonradan yapon qəzetlərində “milli qəhrəmanlıq nümunəsi” kimi təqdim olunub, bu isə qırğının yalnız hərbi deyil, həm də ideoloji və siyasi mahiyyət daşıdığını göstərir. Beynəlxalq müşahidəçilər, o cümlədən xarici diplomatlar və missionerlər, hadisələrə şahidlik edərək həmin dövrdə baş verənləri sənədləşdiriblər.

Bu qırğın Yaponiyanın İkinci Dünya Müharibəsi dövründə həyata keçirdiyi ən böyük müharibə cinayətlərindən biri hesab olunur və müharibədən sonra keçirilən Tokio tribunalında bu hadisəyə görə bir sıra yapon komandirləri mühakimə olunub. Lakin bu gün də Yaponiyada bəziləri bu qırğının miqyasını azaldır və ya inkar edir, bu isə Çin və Yaponiya arasında diplomatik münasibətlərdə zaman-zaman gərginliklərə səbəb olur. Nankin qırğını həm tarixi ədalətin, həm də kollektiv yaddaşın qorunmasının vacibliyini göstərən bir nümunədir. Hadisənin ildönümlərində Çində anım mərasimləri keçirilir və bu faciə həm qurbanların xatirəsi, həm də gələcəkdə belə vəhşiliklərin təkrar olunmaması üçün xatırlanır.