Çinin Süni Günəş Layihəsi

Çinin Süni Günəş Layihəsi, dünyada nüvə sintez texnologiyasını inkişaf etdirmək və təmiz enerji mənbələrinə keçidi sürətləndirmək məqsədilə həyata keçirilən önəmli bir təşəbbüsdür. Layihə rəsmi olaraq "Experimental Advanced Superconducting Tokamak" (EAST) adlanır və Çinin Anhui əyalətinin Hefei şəhərində yerləşir. Bu texnologiya, Günəşdə baş verən nüvə sintez proseslərini təqlid edərək böyük miqdarda enerji istehsalını təmin etməyi hədəfləyir. Nüvə sintezi ənənəvi nüvə parçalanmasından fərqli olaraq iki yüngül atom nüvəsinin birləşməsi ilə enerji istehsal edir. Bu proses zamanı böyük miqdarda enerji yaranır və ənənəvi enerji mənbələrindən fərqli olaraq karbon emissiyası yaratmır. Bu səbəbdən layihə "təmiz enerji mənbəyi" kimi qiymətləndirilir. EAST, 2006-cı ildə işə salınıb və 2023-cü ilə qədər müxtəlif uğurlu təcrübələrlə dünya elmi ictimaiyyətinin diqqətini çəkib.

2023-cü ilin sonunda EAST, rekord istilik və enerji hasilatına nail oldu. 120 milyon dərəcə Selsi temperaturda 403 saniyə müddətində davam edən nüvə sintez reaksiyası həyata keçirildi. Bu rekord, layihənin daha böyük miqyaslı kommersiya reaktorlarının inşasına doğru əhəmiyyətli bir addım olduğunu göstərir. Layihənin arxasında duran mühəndislik və texnoloji innovasiyalar beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində inkişaf etdirilir. Çinin Süni Günəş Layihəsi yalnız daxili tədqiqatlara əsaslanmır, eyni zamanda Fransa mərkəzli Beynəlxalq Termonüvə Təcrübə Reaktorunda (ITER) aparılan qlobal nüvə sintez layihəsində də fəal iştirak edir. Çinin bu sahədə əldə etdiyi təcrübələr və texnologiyalar, gələcəkdə daha etibarlı və səmərəli nüvə sintez reaktorlarının yaradılmasına kömək edəcək.

EAST-in əsas məqsədi nüvə sintez texnologiyasını kommersiya cəhətdən mümkün hala gətirməkdir. Hazırda bu proses çox böyük enerji və maliyyə xərcləri tələb edir, lakin elm adamları bu problemlərin yaxın onilliklərdə həll ediləcəyinə ümid edir. Belə bir enerji mənbəyi, qlobal enerji ehtiyaclarının ekoloji cəhətdən dayanıqlı şəkildə ödənilməsinə və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynayacaq. Çin, Süni Günəş Layihəsi ilə həm texnoloji liderliyini təsdiqləyir, həm də bəşəriyyətin enerji problemini həll etmək yolunda ciddi töhfə verir. Bu layihə, gələcəkdə enerjinin istehsal və paylanması ilə bağlı əsaslı dəyişikliklərə səbəb ola biləcək ən perspektivli təşəbbüslərdən biridir.